Ga direct naar de content
Tweede Wereldoorlog

De kampmoeder van Banjoebiroe

Van onze redactie, 10 september 2024Jannetje Eichelberg-Koppelaar is vanaf maart 1944 kampleidster (“Kampmoeder”) van het Japanse interneringskamp Banjoebiroe 10 nabij Ambarawa. Op haar 48e verjaardag op 28 oktober 1944 krijgt ze een groot kleed (236 x 279 cm) aangeboden met daarop meer dan 200 handtekeningen geborduurd van medegevangenen. De positie van kampmoeder is lastig. Ze zit klem tussen de Japanse agressor, met steeds weer nieuwe eisen en bevelen, en anderzijds de geïnterneerde vrouwen, die naarmate de oorlog voortduurt geconfronteerd worden met meer honger en ontberingen. Uit het verjaardagscadeau en de vele getuigenissen na de oorlog blijkt dat het werk van mevrouw Eichelberg als kampmoeder over het algemeen positief wordt gewaardeerd.

Vrouwenkamp Banjoebiroe 10

Vanaf eind 1942 tot medio 1943 worden alle Europese vrouwen en kinderen op Java door de Japanse bezetter geïnterneerd. In eerste instantie in bepaalde afgeschermde stadswijken van de grote steden. Vanaf het voorjaar van 1944 worden de in Midden-Java geïnterneerde vrouwen, kinderen en jongens zoveel mogelijk geconcentreerd in een aantal zeer grote kampen in Semarang, Ambarawa en Banjoebiroe. Ook veel geïnterneerde vrouwen en kinderen uit andere delen van Java komen hier terecht.
In maart 1944 wordt , een voormalige militaire gevangenis met bijbehorend kampement, in gebruik genomen als interneringskamp voor vrouwen en kinderen. krijgt de kampleiding over de geïnterneerden. Zij is tot het eind van de internering de schakel tussen de gevangenen en de Japanse commandanten en bewaking. In die periode sterven er 187 mensen. Het totale aantal gevangenen in Banjoebiroe op 8 augustus 1945 is 5.446 personen.

Kamptaferelen uit Banjoebiroe

Kartonnen map met kamptekeningen met opschrift "Banjoe Biroe", gemaakt door Suzanna Maria Dinklage (NL-HaIHC_0294_025)

"Koffieklop", Kamptekening uit het interneringskamp Banjoebiroe, gemaakt door Suzanna Maria Dinklage (NL-HaIHC_0294_025_001)

"Babatten", Kamptekening uit het interneringskamp Banjoebiroe, gemaakt door Suzanna Maria Dinklage (NL-HaIHC_0294_025_002)

- "Ons openluchtbad", Kamptekening uit het interneringskamp Banjoebiroe, gemaakt door Suzanna Maria Dinklage (NL-HaIHC_0294_025_003)

"De p[oep]ton corvee", Kamptekening uit het interneringskamp Banjoebiroe, gemaakt door Suzanna Maria Dinklage (NL-HaIHC_0294_025_004)

"Banjoebiroe, 13 juni 1944. Kamer 14, Rij E. Eten halen", Geborduurde boekenlegger uit het interneringskamp Banjoebiroe, gemaakt door Suzanna Maria Dinklage (NL-HaIHC_0294_025_005)

Jannetje Koppelaar


Jannetje Koppelaar wordt op 28 oktober 1896 geboren in Rotterdam. In die stad leert ze Wim Eichelberg kennen. Ze trouwen op 26 april 1923 en vertrekken in 1929 naar Java waar Wim machinist is op verschillende suikerondernemingen. Kort daarna wordt hun dochter Leentje geboren.
Het is niet bekend waarom Jannetje juist de ‘kampmoeder’ van Banjoebiroe wordt. Waarschijnlijk zijn haar leiderskwaliteiten opgevallen tijdens de interneringsperiode voorafgaand aan het transport naar Banjoebiroe in het voorjaar van 1944.
Iets van haar karakter leren we kennen uit het ‘Statement’ voor de RAPWI van Majoor Scholtrens van 11 januari 1946: “Mevrouw Eichelberg heeft laten zien een geduldige en efficiënte kampleidster te zijn, die door velen wordt gerespecteerd. In haar houding bewees ze moedig en onverschrokken te zijn tegenover de Japanse onderdrukker”. Verder schrijft hij: “Ze is bereid geweest om tot het laatst te blijven om haar taken te voltooien en haar persoonlijke belangen op te offeren aan het algemeen welzijn van de gemeenschap die ze diende.”

"Mevrouw Eichelberg heeft laten zien een geduldige en efficiënte kampleidster te zijn, die door velen wordt gerespecteerd. In haar houding bewees ze moedig en onverschrokken te zijn tegenover de Japanse onderdrukker”.

Majoor Scholtens

Vooroorlogs gezinsleven van de familie Eichelberg op Java

Wilhelm Eichelberg met dochtertje in Malang. Op de achtergrond kijkt het personeel toe (NL-HaIHC-0180_002_02)

"Leny met een nieuwe baret op die ze van tante Miep op haar verjaardag gekregen heeft (tante Miep woont in Soerabaia)" (NL-HaIHC-0180_002_03)

Woning op Java, vermoedelijk van de familie Eichelberg (NL-HaIHC-0180_002_05)

De familie Eichelberg tijdens een uitstapje, vermoedelijk naar de Bromo (NL-HaIHC-0180_002_06)

Het gezin Eichelberg voor hun woning op Oost-Java (NL-HaIHC-0180_002_07)

Leny Eichelberg met huishoudelijk personeel (NL-HaIHC-0180_002_08)

Leny Eichelberg met huishoudelijk personeel (NL-HaIHC-0180_002_09)

"Leny met baboe en Douwes von Wilderlier." (NL-HaIHC-0180_002_10)

Mevrouw Eichelberg-koppelaar en dochter Leny bij de auto (NL-HaIHC-0180_002_12)

Geborduurd kleed met handtekeningen gemaakt in het Japanse vrouwenkamp Banjoe Biroe, 28-10-1944. Aangeboden aan de 'kampmoeder' mevrouw Eichelberg-Koppelaar op haar 48e verjaardag.

Andere verhalen

Van IndischeVereenigingnaar PerhimpoenanIndonesia

Naar Nederland(1945-1968)

Op 22 november 1960 vertrok de "Grote Beer" uit Hollandia.