Schoolplaat 8. De Kawah Manoek krater (West-Java)

Haarlem, omstreeks 1912

Een schoolplaat met een zwart-wit foto in een wit kader met de titel: "8. De Kawah Manoek krater (West-Java)". Linksonder: "Kleynenberg & Co., Haarlem." Zicht op vulkanische activiteit in kraterpoelen. Bij de schoolplaten hebben een aantal hoogleraren en deskundigen uit die tijd toelichtende teksten geschreven. De toelichtende tekst bij deze afbeelding is van J.F. Niermeyer: "De Kawah Manoek is een der vele kraters, die de groote attracties vormen van het verblijf te Garoet, op het door vulkanen omringde bekken van Garoet, het hoogdal der Tji Manoek, in de Preanger Regentschappen. De krater ligt in den westelijken vulkaanmuur van dit hoogdal. Groot is ze niet; de bodem is een smal ravijn, dat aan drie kanten door steile, maar niet hooge wanden is omgeven. Asch- en lava-erupties zijn er niet van bekend. Maar in het ravijn liggen een aantal modderkolken, in voortdurende werking. Ze worden samen Kawah Manoek, de vogelkrater, genoemd, omdat vele vogels, door de dampen bedwelmd, in de modder omkomen. In sommige bekkens is de modder dunvloeibaar en borrelt voortdurend op, onder krachtige gasontwikkeling; in andere is ze taai, en de gasbellen breken er met geweld doorheen om aan het oppervlak uiteen te spatten. Links op den voorgrond ziet men de witte, dunne, kokende modder in een rond bekken, dat op dit oogenblik niet zooveel damp ontwikkelt als dat op den achtergrond. Een dikke modderstroom vloeit door het ravijn omlaag en breidt zich uit over de geopende zijde van den krater. Behalve door de virtuoze verscheidenheid der onderaardsche geluiden treft deze plek door de prachtige kleurschakeeringen van modder en rotsen: staalblauw en goudgeel, steenrood en parelgrijs, Daarbij komen dan nog de roodbruine en blauwgroene tinten der wieren, die zich aan de hard geworden modder hechten en een bodem vormen, waarop zich andere planten ontwikkelen kunnen. De gansche flora heeft hier een zeer eigenaardig karakter, dat in 't algemeen aan de nabijheid van warme modder-, gas- en waterbronnen op deze vulkanen eigen is. Te midden van het dichte en weelderige, hoogstammige tropenwoud vindt men daar gewassen met lage stammen, en met kleine bladen, soms dik en leerachtig, soms zwaar behaard, alles om zich te wapenen tegen een te sterke verdamping, dus als tegenwerking tegen de hooge temperatuur van, den bodem en diens rijkdom aan gemakkelijk oplosbare zouten."